پیوند شکاکیت و متافیزیک در فلسفه کانت و علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه آموزشی فلسفه، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 کارشناسی ارشد گروه آموزشی فلسفه، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

مقالة حاضر با تمرکز بر این سؤال که «آیا متافیزیک توان مقابله با چالش‌های شناختی را دارد یا نه؟»، به بحث تطبیقی دربارة نحوة پیوند شکاکیت و متافیزیک در فلسفة کانت و علامه طباطبایی می‌پردازد. تفاوت شرایط تاریخی زمان کانت و علامه، تفاوت دیدگاه آن‌ها در باب متافیزیک و نیز تفاوت رویکرد فلسفی آن‌ها از جمله مواردی هستند که نوشتة حاضر با تأکید بر آن‌ها سعی می‌کند به سؤال مذکور پاسخ دهد. گفتنی است که شرایط نامناسب علم، دین و اخلاق در زمان کانت و نیز علاقة وی به این سه حوزه، کانت را وادار نمود تا با تفکیک دو تلقی متفاوت از متافیزیک (یعنی متافیزیک طبیعت و متافیزیک متعالی)، و به تبع آن، با اتخاذ یک رویکرد متفاوت در فلسفه، به انتقاد از متافیزیک (متعالی) بپردازد و آن را در پاسخگویی به شکاکیت و چالش‌های آن ناتوان بداند. این در حالی است که شرایط تاریخی زمان علامه طباطبایی و تلقی خاص وی از متافیزیک (که ریشه در سنت فلسفة اسلامی دارد،) او را به طرح این ادعا کشانده‌است که متافیزیک نه تنها توان پاسخگویی به شکاکیت و چالش‌های موجود را دارد، بلکه همة علوم نیازمند متافیزیک هستند و در واقع، همة دانش‌های بشری بدون آن در معرض شکاکیت و تهدیدهای آن قرار دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relation between Skepticism and Metaphysics in Kant’s and Allameh Tabataba’i’s Philosophy

نویسندگان [English]

  • mohammadreza abdollahnejad 1
  • Alireza Mohammadzadeh Goubadlu 2
1 Associate Professor, Department of Philosophy, University of Tabriz, Tabriz, Iran;
2 M.A of Philosophy, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The present paper, by focusing on the question “Is metaphysics able to cope with cognitive challenges?”, compares Kant’s views on the relationship between skepticism and metaphysics with Allameh Tabataba’i’s. Highlighting their different historical situations and their conflicting conceptions of metaphysics and their different approaches in philosophy, the author attempts to find a convincing answer to the above question. It should be noted that inappropriate conditions of science, religion, and ethics at Kant’s time, as well as, his interest in the aforementioned three domains, forced Kant to criticize (transcendent) metaphysics and its claim in responding to skepticism by distinguishing between two different conceptions of metaphysics (metaphysics of nature and transcendent metaphysics), and consequently, by adopting a different approach in philosophy. While, the historical conditions of Allameh Tabataba’i’s time and his particular conception of metaphysics (which is rooted in traditional Islamic philosophy) have led him to claim that metaphysics not only has the ability to respond to skepticism and existing challenges but is necessary for all sciences in general and that they would be subjected to skepticism without it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Skepticism
  • Transcendent metaphysics
  • Metaphysics of nature
  • Allameh Tabataba’i’s
  • Immanuel Kant
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1380). قواعد کلی فلسفی در فلسفة اسلامی. چ3. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
اسکروتن، راجر. (1388). کانت. ترجمة علی پایا. چ2. تهران: انتشارات طرح نو.
بونواک، دنیل. (1395). «انقلاب کپرنیکی کانت». رابرت سی. سالمن، کتلین ام. هیگینز. تاریخ فلسفة غرب. ج6: عصر ایدئالیسم آلمانی. ترجمة سید مسعود حسینی. چ1. تهران: حکمت.
رضایی، رحمت‌الله. (1386). «مسئلة معیار؛ چالش‌ها و رهیافت‌ها». معرفت فلسفی. ش16. صص61ـ 96.
راسل، برتراند. (1351). تاریخ فلسفة غرب. ترجمة نجف دریابندری. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
ژیلسون، اتین. (1385). نقد تفکر فلسفی غرب. ترجمة احمد احمدی. تهران: سمت.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1387). نهایت فلسفه. ترجمة مهدی تدین به‌کوشش خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
فتحی، حسن و صدیقه موسی‌زاده. (1389). «آیا نگاه کانت به مابعدالطبیعه به معنای نفی مطلق مبعدالطبیعه است؟». غرب‌شناسی بنیادی. س1. ش2. صص 147ـ162.
کانت، ایمانوئل. (1388). تمهیدات. ترجمة غلامعلی حداد عادل. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مطهری، مرتضی. (1389). مجموعة آثار مطهری. ج6. تهران: انتشارات صدرا.
مصباح‌ یزدی، محمدتقی. (1392). آموزش فلسفه. ج1. تهران: انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
نصر، سیدحسین و الیور لیمن. (1389). «معنا و مفهوم فلسفه در اسلام». تاریخ فلسفة اسلامی. ترجمة غلامعلی حداد عادل. ج 1. تهران: انتشارات حکمت.
هارتناک، یوستوس. (1378). نظریه معرفت در فلسفة کانت. ترجمة غلامعلی حداد عادل. تهران: فکر روز.
Kant Hmmanuel.(1967). Critique of pure Reason. Translated by Norman kemp smith. London: Macmamillan.
Carige, Edward (General.ed). (1998). Routledge Encyclopedia of Philosophy. New York: Routledge.