مؤلفه‌های ذهنی مؤثر در بروز کنش اجتماعی اخلاقی از دیدگاه علّامه طباطبائی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه پیام نور مرکز تهران

چکیده

ﺴﺎنﻫﺎ در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‌ای ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪه‌اﻧﺪ زاده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎز در درون ﺳﺎﻣﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻧﻬﺎدی‌ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﺴﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺗحﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ، آداب، رسﻮم و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﻫﻤﮥ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﮥ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﻧﺪة «ﺧﻮد» ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ «ﻣﻦ» ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎی ازﭘﯿﺶﺗﻌﯿﯿﻦﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﻮه‌ای ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪﻓﺮد واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ؛ زﯾﺮا ﻗﻮاﻋﺪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺻﻮرتﻫﺎی ذﻫﻨﯽ و ﺗﺨﻠﻒﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‌ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ عمل کند ﺗﺤﻘﻖ ﺧﺎرﺟﯽ خواﻫﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ؛ این واقعیت درمورد کنش اجتماعی اخلاقی انسان‌ها نیز مصداق دارد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ اخلاقیات در جامعه ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻤﻞ افراد ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد. در این میان یکی از ﭘﺮﺳﺶهای اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ چه مؤلفه‌های ذهنی، باعث بروز کنش اجتماعی - اخلاقی افراد می‌شود؛ سؤالی که دراین مقاله تلاش شد با بررسی و تحلیل دیدگاه علّامه طباطبائی به آن پاسخ داده شود و آنچه که در پایان به‌عنوان مؤلفه‌های ذهنی مؤثر در بروز کنش اجتماعی اخلاقی، شناسایی و تبیین شد شامل این موارد است:
1- معرفت؛
2- نیاز؛
3- ادراک اعتباری؛
4- اراده؛
5- ایمان.
طبق دیدگاه علّامه، از بین این مؤلفه‌ها، ایمان عامل اصلی و تضمین‌کننده بروز کنش اجتماعی اخلاقی از سوی افراد است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Subjective Components Affecting the Manifestation of Ethical Social Action from Allameh Tabataba’i’s Point of View

نویسنده [English]

  • nasim kahirdeh
Nasim Kahirdeh, Master of Sociology, Payame Noor Central Tehran Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

Humans are born into social structures that are not self-created and live within a social institutional set-up that they themselves have not constructed and they operate under the pressure of constraints, customs, traditions, and laws. These all act as constituents of the “self “, but all these considered, the “I” still always responds to predetermined situations in a unique way because the rules governing society are subjective forms that can be broken, and it is only when the individual acts upon them that they manifest externally. This is also true of human moral social actions because the reproduction of morality in society is carried out only by the individuals acting by said morality. A fundamental question here is this: What subjective components lead to the manifestation of ethical social actions in individuals? In the present paper, it was strived to answer this question by examining Allameh Tabataba’i’s views through an analytic methodology. Ultimately, the following were identified as effective subjective components in the manifestation of ethical social action: 1) knowledge, 2) needs, 3) conventional conception, 4) free will, 5) emotions, and 6) faith. According to Allameh Tabataba’i, among these components, faith is the main factor that guarantees the manifestation of ethical social action by individua

کلیدواژه‌ها [English]

  • Allameh Tabataba’i
  • Ethics
  • Social Action
  • Subjective
منابع و مآخذ
-                    آزاد ارمکی، تقی. (1388). نظریه‌های جامعه‌شناسی. چ 5. تهران: سروش.
-                    اسکیدمور، ویلیام. (1372). تفکر نظری در جامعه‌شناسی. ترجمة علی‌محمد حاضری و دیگران. تهران: سفیر.
-             برنجکار‌، رضا. (1375). حضور اراده در مبادی عمل (نقدی بر مقالة پیش‌فرض‌های روان‌شناسی اسلامی‌). فصلنامة حوزه و دانشگاه. سال‌ 2. ش 6. ص 26 36.
-             پورحسن، قاسم. (1391). مسئلة باور پایه و نظام معرفتی علّامه طباطبایی. حکمت معاصر. سال 3. شمارة 1. صص 54-33.
-                    ﺗﻮﺳﻠﯽ، ﻏﻼم‌ﻋﺒﺎس. (1369). ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ. ﺗﻬﺮان: ﺳﻤﺖ.
-             جوادفر، محمد. (1392). روش‌شناسی بنیادین اندیشة اجتماعی علّامه طباطبائی (ره). پایان‌نامة کارشناسی ارشد علوم اجتماعی. دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام.
-          جوادی یگانه، محمدرضا و سیدضیاء هاشمی. (1384). تعارض نفع فردی و نفع جمعی (دوراهی اجتماعی) و عوامل مؤثر بر آن. نامة علوم اجتماعی. شمارة پیاپی
-                    چلبی، مسعود. (1390). تحلیل اجتماعی در فضای کنش. چاپ دوم. تهران: نی.
-                    کرایب، یان. (1382). نظریة اجتماعی کلاسیک. ترجمة شهناز مسمی‌پرست. تهران: آگه.
-             کوزر، لوئیس. (1386). زﻧﺪﮔﯽ و اندیشۀ ﺑﺰرﮔﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎسی. ترجمۀ ﻣﺤﺴﻦ ﺛﻼﺛﯽ. چاپ 13. تهران: علمی و فرهنگی.
-             کیاشمشکی، ابوالفضل. (1396). امتداد نظریّة اعتباریّات علّامه طباطبائی در علوم اجتماعی. مجمع عالی حکمت اسلامی.
-                    ﺷﻴﺮازی، ﺻﺪراﻟﺪﻳﻦ. (1382). اﻟﺤﺎﺷﻴﻪ ﻋﻠﻲ اﻻﻟﻬﻴﺎت. ج 1. ﺗﻬﺮان: بنیاد حکمت اسلامی ﺻﺪرا.
-             طباطبائی، سید محمدحسین. (1374).ترجمۀ تفسیر المیزان. ترجمة سیدمحمدباقر موسوی، همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-             ــــــــــــــــــــــــــ . (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمة ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﻣﻮﺳـﻮی ﻫﻤـﺪاﻧﯽ. ﻗـﻢ: ﻣﺆﺳسۀ اﻟﻨﺸﺮ اﻹﺳﻼﻣﻰ.
-                    ـــــــــــــــــــــــــ . (1388).بررسی‌های اسلامی. به کـوشش سـیدهـادی‌ خسروشاهی‌. قم: بوستان کتاب.
-                    ــــــــــــــــــــــــــ. (1389).نهایةالحکمه. ترجمه و شـرح عـلی شیروانی. قم: بوستان کتاب.
-                    ــــــــــــــــــــــــــــ . (1387). مجموعه رسائل. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
-             ظهرابی، مهرانگیز. (1395). «مطالعة تطبیقی اندیشه‌های اجتماعی علّامه طباطبائی و سیدقطب». پایان‌نامة ارشد علوم قرآن و حدیث. دانشگاه تربیت مدرس تهران.
-                    مطهری، مرتضی. (1354). سیری در نهج‌البلاغه. چاپ دوم. قم: مرکز مطبوعاتی دارالتبلیغ اسلامی.
-                    مصباح ‌یزدی، محمدتقی. (1389). اخلاق‌ در‌ قرآن‌. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امـام خمینی.
-                    سلزام، هوارد. (1387).اخلاق و پیشرفت. ترجمة مجید مددی. تهران: ثالث.
-             عیسی ملکی، امیر. (1394). بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر تضعیف اخلاق اجتماعی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة پژوهش علوم اجتماعی. مؤسسه آموزش عالی البرز.
-             غفاری، ابوالفضل. (1385). عاطفه‌گرایی در اخلاق/ پیشینة تاریخی تا وضعیت پست‌مدرن. فصلنامة مطالعات اسلامی ویژة فلسفه.
-             وجدانی، فاطمه. (1391). تحلیل شکاف میان نظر و عمل اخلاقی از دیدگاه علّامه طباطبائی. پژوهش‌نامة اخلاق. سال 5. شمارة 18. صص 26-7.
-                    Aristotle, (1991), The complete works of Aristole, princeton, princeton University press, vol 2.
Botterman, Sarah; Hooghe, Marc and Reeskens, Time. (2012).One Size Fita All? An Empirical Study in to the Multidimensionality of Social Cohesion Indicators in Belgian Local Communities, urban studies, 49 (1), PP 185 – 202