تحلیل و بررسی مبانی مشروعیت و ماهیت، حکم حکومتی از منظر علّامه طباطبائی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبائی،مدرس گروه معارف اسلامی

2 دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

ابعاد و زوایای مختلف حکم حکومتی همواره در نزد متفکران اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ازجمله مهم‌ترین آن‌ها بحث از ماهیت و مبانی مشروعیت حکم حکومتی است. علّامه طباطبائی صدور حکم حکومتی را در عرضِ حکم شرعی برای ادارة جامعة اسلامی از سوی ولیّ امر مشروع می‌داند و معتقد است حاکم اسلامی، از جانب خداوند متعال، مجاز است به صدور احکام حاکمیتی اقدام نماید که این احکام به‌مانند احکام شرعی معتبر بوده و لازم‌الاجرا و واجب‌الاطاعه است. علّامه نسبت به شناخت ماهیت احکام حکومتی، احکام حکومتی را احکامی مستقل می‌داند که ولیّ امر ضمن التزام به مشورت در وضع، به‌صورت مستقل و بدون دخالت دیگران، اقدام به صدور آن می‌نماید. این احکام برای تأمین نیازهای متغیّر و غیرفطری افراد جامعه، ضمن مخالفت نکردن با شرع مقدس و به‌شرط تأمین موافقت حکم با شرع، بر‌حسب تأمین مصلحت امت اسلامی، به‌صورت موقت وضع می‌شود. احکام حکومتی می‌تواند به اختلاف اعصار و امصار مختلف شود و با برطرف‌شدن اهداف و مصالحی که موجب وضع آن‌ها شده، به‌صورت خودکار مرتفع گردد. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و به شیوة توصیفی- تحلیلی، اسناد و داده‌های جمع‌آوری‌شده از آرا و اندیشة علّامه طباطبائی را مورد تحلیل و تحقیق قرار داده و به بررسی ماهیت و مبانی مشروعیت حکم حکومتی از منظر ایشان پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Principles of Legitimacy and Nature, and Governmental Decree from the Viewpoint of Allameh Tabataba’i

نویسندگان [English]

  • majid beigi 1
  • saleh hasanzadeh 2
1  PhD, Allameh Tabataba’i University
2 Associate Professor of Islamic Knowledge, Allameh Tabataba’i University
چکیده [English]

The various dimensions and aspects of governmental decrees have long been discussed by Islamic thinkers. One of the most important of these is the discussion of the nature and basis of the legitimacy of a governmental decree. Allameh Tabataba’i considers the issuance of a verdict of government in the wake of a religious order for the administration of the Islamic society by an authority to be legitimate, and he believes that the ruler of Islam is permitted by God to issue governmental rulings and these are as credible as legitimate decrees and must be employed and followed. In recognizing the nature of governmental rulings, Allameh Tabataba’i considers state orders to be independent judgments which the authority makes independently and without interference from others, while taking consultations into consideration. These ordinances are issued to meet the changing needs of individuals on the condition that they do not oppose the holy religion with the aim of securing the consent of the law. These can change through time according to different needs, and once the goals are met, the decrees are lifted. The research method was library research with a descriptive-analytic method and documentary. The opinions and thoughts of Allameh Tabataba’i were investigated and analyzed to research the legitimacy of governmental decrees from his viewpoint

کلیدواژه‌ها [English]

  • Governmental Decree
  • Ruler
  • Nature
  • Principles of Legitimacy

مراجع

منابع و مآخذ
-             ابن‌براج، قاضى عبدالعزیز. (1406ق.). المهذّب (لابن‌البراج). (2 جلد). چ 1. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
-                    ابن‌منظور، محمدبن مکرم. (1414ق.). لسان‌العرب. چ 3. بیروت: دار صادر.
-                    اندلسى، ابوحیان محمدبن یوسف. (1420ق.). البحر المحیط فى التفسیر. بیروت: دارالفکر.
-             تبریزی، جوادبن علی. (1425ق.). رسالةفی لبس السواد - الأنوار الإلهیة. (1 جلد). چ 1. قم: دار الصدیقة الشهیدة سلام الله علیها.
-             حلّى، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدى. (1413ق.). قواعد الأحکام فی معرفةالحلال و الحرام. (3 جلد). چ 1. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
-                    خمینى، امام (ره). (1386ش.). صحیفة امام. (21 جلد). تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى (س).
-                    راغب اصفهانى، حسین‌بن محمد. (1412ق.). مفردات ألفاظ القرآن. چ 1. بیروت: دمشق.
-             شهید ثانی. (1410ق.). الروضةالبهیة فی شرح اللمعةالدمشقیة. المحشّى: محمدکلانتر. 10 جلد. چ 1. قم: کتابفروشى داورى.
-                    شـهید ثـانی. (1416‌ق.). تمهید القواعد‌. قم: دفتر تـبلیغات اسـلامی.
-                    شهید اول، محمدبن مکى. (1400ق.). القواعد و الفوائد. (2 جلد). چ 1. قم:کتابفروشى مفید.
-                    صدر شهید سید محمدباقر. (1375ش.). اقتصادنا. بی جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
-             صرامی، سیف الله. (1380ش.). احکام حکومتی و مصلحت. چ 1. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت.
-                    طباطبائی، سید محمدحسین. (1388ش.). بررسی‌های اسلامی. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
-                    ــــــــــــــــــــــــــــــــ . ( 1388ش.). تعالیم اسلام. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
-             ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1387ش. الف). رسالت تشیع در دنیای امروز. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
-             ـــــــــــــــــــــــــــــ . (1387ش. ب).روابط اجتماعی در اسلام. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
-             ــــــــــــــــــــــــــــ . (1341ش.). بحثی دربارة مرجعیت و روحانیت (مقالة ولایت و زعامت). تهران: شرکت سهامی انتشار.
-             ـــــــــــــــــــــــــــــــ . (1374ش.).المیزان فى تفسیر القرآن. ترجمة سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
-             ــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1417ق.). المیزان فى تفسیر القرآن. چ 5. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزة علمیة قم.
-                    طبرسى امین‌الإسلام فضل‌بن حسن. (1372ش.).مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن. چ 3. تهران: ناصرخسرو.
-             ـــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1410ق.). المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف. (2 جلد). چ 1. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
-                    طریحی، فخرالدین‌بن محمد. (1375ش.). مجمع‌البحرین. چ 3. تهران: مرتضوی.
-                    فیومى، أحمدبن محمد. (1414ق.). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. چ 2. قم: مؤسسة الدار الهجرة.
-                    کاظمى جوادبن سعید. (1365 ش.). مسالک الأفهام الى آیات الأحکام. چ 2. تهران: کتابفروشى مرتضوى.
-             محقق حلّى، نجم‌الدین، جعفربن حسن. (1408 ق.). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. (4 جلد). چ 2. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
-                    مطهرى، مرتضى. (1377 ش.). مجموعه آثار استاد شهید مطهرى. (29 جلد). ج 1. چ 8. تهران: صدرا.
-             مفید، محمّدبن محمدبن نعمان عکبرى. (1413 ق.).المقنعة(للشیخ المفید).
(1 جلد). چ 1. قم: کنگرة جهانى هزاره شیخ مفید - رحمة الله علیه.
-                    مفید، محمدبن محمد. (1414 ق.). تصحیح اعتقادات الإمامیة. چ 2. قم: المؤتمر العالمی لألفیه الشیخ المفید.
-             مقدس اردبیلى، احمدبن محمد. (1403 ق.). مجمع‌الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. (14 جلد). چ 1. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزةعلمیه قم.
-             مکارم شیرازى، ناصر. (1427 ق.). دائرة‌المعارف فقه مقارن. (1 جلد). چ 1. قم: انتشارات مدرسه امام على‌بن ابى طالب علیه‌السلام.
-             نائینى، میرزا محمدحسین غروى. (1424 ق.). تنبیه الأمة و تنزیه الملة. (1 جلد). چ 1. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزة علمیة قم.
نجفى (صاحب‌الجواهر)، محمدحسن. (1404 ق.). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. (43 جلد). چ 7. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
اندیشه علامه طباطبائی
دوره 5، شماره 8
تیر 1397
صفحه 78-51

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار