آینده و وراثت صلحا در قرآن با تأکید بر دیدگاه فخر رازی و علّامه طباطبائی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیارگروه معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

قرآن کریم از واژه‌هایی صحبت می‌کند که حاکی از آینده‌ای امیدوارکننده است. از ظاهر آیات می‌توان برداشت کرد که در آن آینده، وراثت صلحا، جانشینی مؤمنین صالح، و سرانجام غلبة دین بر ادیان خواهد آمد. مقالة حاضر به بررسی این مسئله از دیدگاه‌ علّامه طباطبائی، از مفسران شیعه، و نیز فخر رازی، از مفسران معروف اهل سنّت، می‌پردازد. بر این اساس، برای تبیین مسئله ازنظر علّامه طباطبائی و فخر رازی، به روش کتابخانه‌ای و مراجعه به تفسیر خودشان و نیز با شیوة توصیفی- تحلیلی، موضوع مورد بررسی قرار گرفت. حاصل بررسی این‌که، غلبة اسلام بر ادیان و وراثت و استخلاف از دید المیزان در زمان ظهور حضرت مهدی (عج) است؛ اما نظر مفسران اهل سنّت، باوجود روایات معتبر فریقین و تخصیص آن‌ها غلبة دین بر ادیان را بر زمان حضرت مهدی (عج)، پراکنده است و این مفسران آیات را مرتبط ندانسته و مفهومی روشن، به‌ویژه در مورد غلبة دین ارائه ننموده‌اند. برخی از آنان مانند فخر رازی بر این هستند که مراد از وراثت و استخلاف متّقیان، وراثت آنان در بهشت از کافران است و عده‌ای از مفسران اهل سنّت استخلاف را به خلافت سه خلیفة اول بعد از پیامبر (ص) تطبیق نموده‌اند که فخر رازی از آنان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Future and Inheritance of Righteous Men in the Quran with an Emphasis on Fakhr Razi's and Allameh Tabatabai's Perspectives

نویسنده [English]

  • mohammad sedghi alanagh
 Alaeq, Assistant Professor of Islamic Knowledge, Allameh Tabtaba’i University
چکیده [English]

The Holy Qur'an speaks of words that represent a hopeful future. From the appearance of the verses it can be considered that in the future, the inheritance of righteous men, the succession of the righteous believers, and finally the dominance of religion over other religions will occur. The present paper inquires about Allameh Tabataba'i's opinion as a Shiite scholar and Fakhr Razi’s opinion as a Sunni scholar on this matter. Accordingly, the subject was studied to explain the issue in terms of Allameh Tabataba'i and Fakhr Razi’s opinions through a library research approach, by referring to their own interpretation and using descriptive-analytic method. The result of the study is that the dominance of Islam over religions, inheritance and caliphate in al-Mizan is at the time of the advent of Imam Mahdi (AJ) , but the opinion of the Sunnis scholars, despite the valid narratives of Farighein and their opinion on the dominance of religion over other religions at the time of Imam Mahdi (AJ) is dispersed and these scholars did not relate the verses and did not provide a clear concept of the dominance of religion in particular. Among the Sunni scholars, the opinion of Fakhr Razi is that inheritance and caliphate of righteous men is in paradise and some Sunni scholars have adapted the caliphate of the first three caliphs after the Prophet (PBUH), which Fakhr Razi is one of them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • Righteous Men
  • Caliphate
  • Mahdi (AJ)
قرآن کریم.
-             آلوسی، محمودبن عبدالله. (1415 ق.).روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. چ 1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
-                    ابن‌بابویه، محمدبن علی (صدوق). (1395 ق.). کمالالدین و تمامالنعمة. تهران: اسلامیة.
-                    بحرانی، سید هاشم. (1415 ش.). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسة البعثة.
-                    راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. (1412 ق.). مفردات الفاظ قرآن. چ 1. بیروت: نشر دار الشامیه.
-                    سیوطی، عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر. (1404 ق.). الدر المنثور فی تفسیر بالماثور. قم: کتابخانة نجفی.
-                    طباطبائی، محمدحسین. (1390 ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چ 2. بیروت: مؤسسة الاعلمی.
-                    طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372 ش.). مجمعالبیان فی تفسیر القرآن. ناصرخسرو: تهران.
-                    طریحی، فخرالدین‌بن محمد. (1375 ش.). مجمعالبحرین. چ 3. تهران: مرتضوی.
-                    عیاشی، محمد. (1380 ق.).تفسیر العیاشی. چ 1. تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.
-                    فخر رازی، محمد‌بن عمر. (1420 ق.).التفسیر الکبیر (مفاتیحالغیب). چ 3. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-                    فیض کاشانی، محمد. (1415 ق.). تفسیر صافی. چ 2. تهران: مکتبه الصدر.
-                    قمی، علی‌بن ابراهیم. (1363 ش.). تفسیر القمی. چ 3. قم: دارالکتاب.
مکارم شیرازی. (1371 ش.). تفسیر نمونه. چ 10. تهران: دارالکتب الاسلامیه.