انسان از آغاز تا انجام بازنگاهی به بنیان‌های انسان‌شناختی تربیت اسلامی در اندیشه علامه طباطبائی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بازشناسی و بازنگاری بنیان­های انسان شناختی تربیت اسلامی در اندیشه علامه طباطبائی (ره) است. این تحقیق از نوع کاربردی، روش آن تحلیلی- استنباطی و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاسی است و داده­ها به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. این تحقیق به این سؤال پاسخ داده است: بنیان‌های انسان شناختی تربیت اسلامی در اندیشه علامه طباطبائی (ره) کدامند؟ ابتدا تحقیق با ایضاح مفاهیمی چون «بنیان»، «انسان‌شناسی»، «تربیت» و «تربیت اسلامی» آغاز گردید و سپس این نتایج بدست آمد: بنیان‌های ناظر به حیات دنیوی انسان (زینت‌بودن امور دنیا؛ حمل امانت از سوی انسان؛ هدایت عمومی انسان­ها توسط خداوند متعال؛ حتمی‌بودن مرگ انسان)؛ بنیان‌های ناظر به حیات اُخروی انسان (دریافت سعادتمندانه یا شقاوتمندانه نامه اعمال؛ حقیقت شفاعت اُخروی: تبدّل گناهان به حسنات با در نظرگرفتن رضای الهی؛ مجازات اُخروی: وجود عینیت بین عمل و جزای عمل؛ برانگیخته‌شدن انسان­ها برای قضاوت عادلانه)؛ بنیان‌های ناظر به حیات دنیوی و اُخروی انسان (هبوط ارواح به عالم ماده و سعادتمند یا شقاوتمند‌شدن آن‌ها؛ مرتبه‌مندی نفوس بشری بر اساس میزان بهره‌مندی یا عدم بهره‌مندی آن‌ها از کمالات؛ استثناء برخی از افراد از حکم نفخ صور و ایتاء کتاب؛ پرورش و عدم پرورش فطرت در دنیا و آثار اخروی مثبت و منفی آن؛ امتداد آثار تکریم الهی انسان در دنیا و آخرت؛ مرتبه‌مندی ارواح انسان­ها؛ مرگ به معنای انتقال انسان از دنیا به آخرت).
واژگان کلیدی: علامه طباطبائی(ره)، بنیان، انسان‌شناسی، تربیت اسلامی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Man from Beginning to End: Relooking at the Anthropological Foundations of Islamic Education From the Viewpoint of Allameh Tabataba’i

نویسنده [English]

  • shirin rashidi
Allameh Tabataba`i UnivercityTehran, Iran
چکیده [English]

The aim of this research is to recognize and rewrite the foundations of Islamic education from the viewpoint of Allameh Tabataba’i. This research is an applied one, its method is analytical – deductive, its method of data analysis is a deductive qualitative content analysis and the data was gathered by the documental method. This research answered to this question: What are the foundations of Islamic education from the viewpoint of Allameh Tabataba’i? First, the research was initiated with explaining conceptions such as foundation, anthropology, education, and Islamic education, and these results were acquired: a. Foundations related to the man’s mundane life (being decorative the world affairs, representation the trusteeship to the man, general directing the man by God and imminent death of the man); b. The foundations related to the man’s futurity life (blissful or wretch receiving our act’s letter, the truth of future intercession, the future punishment, the objectivity between acts and act’s punishment, and the generality of the Return); and c. The foundations related to both man’s life (descent of spirits to the material world and its influence on man’s mortal destiny, the dichotomy of the way of the soul’s complementation, gradation of the man’s souls, Exceptions for some people from the rule of Blowing the Trumpet and Creation of The Book; Cultivation and non-cultivation of nature in the world and its positive and negative otherworldly effects; Continuation of the effects of human divine honor in this world and the hereafter; The orderliness of human souls; Death means the transfer of man from this world to the hereafter).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Allameh Tabataba’i
  • Foundation
  • Anthropology
  • Islamic Education
منابع و مآخذ
-                    قرآن کریم.
-                    بستانی، فواد افرام (1394). منجدالطلاب. ترجمه محمد بندرریگی. چ3. تهران: اسلامی.
-              بهشتی، سعید. (1389). تأملات فلسفی در تعلیم و تربیت. تهران : سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین الملل.
-          ــــــــــــــــــــــ . (1386). آیین خردپروری/پژوهشی در نظام تربیت عقلانی. بر مبنای سخنان امام علی(ع).تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
-          ــــــــــــــــــــــ . (1396). «نظریه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی بر مبنای حکمت متعالیه. نظریه حکمت متعالیه تعلیم و تربیت. مفهوم‌شناسی و روش­شناسی». قبسات. سال بیست و دوم. شماره 83.
-              تبریزی، منصوره. (1393). «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی». فصلنامه علوم اجتماعی. 21(64). 138-105.
-                    جعفری، محمدتقی. (1374). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه.چ4. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-                    جوادی آملی، عبدالله. (1390). مبادی اخلاق در قرآن. چ8. قم: مرکز نشر اسراء.
-                    ــــــــــــــــــــــ . (1393). صورت و سیرت انسان در قرآن. چ 9. قم: إسراء.
-                    ــــــــــــــــــــ . (1398). تفسیر انسان به انسان. چ 9. قم: إسراء.
-                    حافظ‌نیا، محمدرضا. (1389). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت.
-                    دلاور، علی. (1390). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
-              راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1395). مفردات الفاظ قرآن کریم. ترجمه حسین خداپرست. تهران: کتاب عقیق، دفتر نشر نوید اسلام.
-                    رجبی، محمود. (1396). انسان شناسی. چ 24. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
-          رحیمی، احسان و اسدالله گنجعلی. (1396). «تبیین مبانی انسان شناختی مدیریت منابع انسانی اسلامی با تأکید بر نظرات علامه طباطبائی». اندیشه مدیریت راهبردی. سال11. ش2.
-          ستوده‌نیا، محمدرضا و نازیلا عادل‌فر. (1394). «مفهوم امانت الهی در آیۀ امانت با استناد به دلایل علامه طباطبائی». پژوهشنامه معارف قرآنی. سال6. شمارۀ20.
-          سیدباقری، سیدکاظم. (1396). «مبانی انسان‌شناختی علم سیاست اسلامی در قرآن کریم از منظر علامه طباطبائی (ره) و دستاوردهای آن در تولید این دانش» . قبسات. سال22. ش 85.
-              طباطبائی، محمدحسین. (1372). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏.
-              ــــــــــــــــــــــ . (1374). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏.
-                    طباطبائی، محمدحسین. (1389). انسان از آغاز تا انجام. ترجمه صادق لاریجانی. چ 3. قم: بوستان کتاب.
-                    فتحعلی، محمود و همکاران. (1390). فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسه.
-                    قرشی، علی‌اکبر (1381). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-                    قریب، محمد (1367). واژه‌‌‌نامه نوین. تهران: انتشارات بنیاد.
-          کیلانی، ماجد عرسان (1389). فلسفه تربیت اسلامی؛ مطالعه تطبیقی فلسفه تربیت اسلامی و فلسفه­های تربیتی معاصر.ترجمة بهروز رفیعی. تهران: سمت.
-          گنجعلی، اسدالله و احسان رحیمی. (1395). «تحلیل مبانی انسان‌شناسی پارادایم‌های جامعه شناختی سازمان و مدیریت از منظر اندیشه­های علامه طباطبائی». اسلام و مدیریت. سال 5. ش 8 و 9.
-          محسنی تبریزی، علیرضا و علی سلیمی. (1391). «تحلیل محتوای کیفیِ قیاسی و بهره­گیری از آموزه­های اسلامی در علوم اجتماعی». فصلنامه روش­شناسی علوم انسانی. 18 (72). 159- 135.
-                    مطهری، مرتضی. (1392). فطرت. تهران: صدرا.
-                    ــــــــــــــــــــ . (1385). تعلیم و تربیت در اسلام. تهران: صدرا.
-                    ـــــــــــــــــــ . (1395). انسان‌شناسی قرآن. چ 5. تهران: صدرا.
-                                         ـــــــــــــــــــ . (1395). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. چ 8. تهران: صدرا.
-                    ـــــــــــــــــــــ . (1396). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. چ 5. تهران: صدرا.
-                    مکارم شیرازی، ناصر. (1374(.تفسیر نمونه.تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نیکزاد، عباس (1386). عقل و دین از دیدگاه ملاصدرا و برخی فیلسوفان صدرایی معاصر. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.